ભારત સરકારે મેસેજિંગ એપ્સ માટે એક મોટો આદેશ જારી કર્યો છે, જે દેશના લાખો યુઝર્સને લાગુ પડશે. WhatsApp, Telegram, Signal, Snapchat, ShareChat, JioChat, Arattai અને Josh જેવી લોકપ્રિય એપ્સ હવે સક્રિય સિમ કાર્ડ વિના કામ નહીં કરે. ટેલિકોમ્યુનિકેશન ડિપાર્ટમેન્ટ (DoT) એ ટેલિકોમ્યુનિકેશન સાયબર સુરક્ષા સુધારા નિયમો, 2025 હેઠળ આ નિયમ લાગુ કર્યો છે.
દેશમાં આ પહેલીવાર છે કે એપ-આધારિત મેસેજિંગ સેવાઓ ટેલિકોમ સેવાઓ જેવા જ કડક નિયમોને આધીન છે. નવો સિમ-બંધનકર્તા નિયમ આ એપ્સ પર બેંકિંગ અને UPI એપ્સ જેવી જ પ્રક્રિયાઓ લાગુ કરે છે, જ્યાં સિમ સક્રિય ન હોય તો લોગિન પ્રતિબંધિત છે.
નવો નિયમ શું કહે છે?
સરકારે આ એપ્સને ટેલિકોમ્યુનિકેશન આઇડેન્ટિફાયર યુઝર એન્ટિટીઝ (TIUEs) તરીકે વર્ગીકૃત કરી છે. હવે, આ પ્લેટફોર્મ્સે ખાતરી કરવી પડશે કે યુઝરનું સિમ કાર્ડ હંમેશા એપ સાથે લિંક રહે. એપ્સે 90 દિવસની અંદર નવા નિયમને લાગુ કરવો પડશે.
વેબ બ્રાઉઝર દ્વારા એપનો ઉપયોગ કરનારાઓ માટે પણ એક મોટો ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. આ એપ હવે દર છ કલાકે ઓટો-લોગ આઉટ થશે, અને યુઝર્સને લોગ ઇન કરવા માટે ફરીથી QR કોડ સ્કેન કરવાની જરૂર પડશે.
સરકાર કહે છે કે આનાથી ગુનેગારો માટે નકલી એકાઉન્ટ દૂર બેસીને ચલાવવાનું મુશ્કેલ બનશે, કારણ કે દર વખતે એક સક્રિય અને ચકાસાયેલ સિમની જરૂર પડશે.
સરકાર આ પગલું કેમ લઈ રહી છે?
DoT અનુસાર, મોટાભાગની મેસેજિંગ એપ્સ હાલમાં પ્રથમ ઇન્સ્ટોલેશન પર જ મોબાઇલ નંબરની ચકાસણી કરે છે. તે પછી, સિમ દૂર કરવામાં આવે અથવા અક્ષમ કરવામાં આવે તો પણ એપ કાર્ય કરવાનું ચાલુ રાખે છે.
COAI (સેલ્યુલર ઓપરેટર્સ એસોસિએશન ઓફ ઈન્ડિયા) એ જણાવ્યું હતું કે આ અભિગમ એક મહત્ત્વપૂર્ણ સુરક્ષા ખામી બનાવે છે. સાયબર ગુનેગારો આનો ફાયદો ઉઠાવે છે અને સિમ બદલ્યા અથવા નિષ્ક્રિય કર્યા પછી પણ એપનો ઉપયોગ કરવાનું ચાલુ રાખે છે. તેમનું સ્થાન, કોલ રેકોર્ડ અથવા કેરિયર ડેટા શોધી શકાતો નથી.
નિષ્ણાતો શું કહે છે?
કેટલાક સાયબર નિષ્ણાતો માને છે કે આનાથી યુઝર્સ, નંબર અને ડિવાઇસને ટ્રેસ કરવાનું સરળ બનાવીને છેતરપિંડી અને સ્પામ ઘટાડી શકાય છે. જો કે, ઘણા નિષ્ણાતો કહે છે કે ગુનેગારો નકલી અથવા ઉધાર લીધેલા દસ્તાવેજોનો ઉપયોગ કરીને સરળતાથી નવા સિમ કાર્ડ મેળવી શકે છે, તેથી ફાયદા મર્યાદિત રહેશે.
ટેલિકોમ ઉદ્યોગ માને છે કે ભારતમાં મોબાઇલ નંબર સૌથી મજબૂત ડિજિટલ ઓળખ છે, અને આ નિયમ સાયબર સુરક્ષામાં સુધારો કરી શકે છે.
આનાથી સામાન્ય યુઝર્સ પર શું અસર પડશે?
આ પગલાથી લાખો ભારતીયોની દૈનિક ડિજિટલ ટેવો બદલાઈ શકે છે. યુઝર્સ હવે એક સમયે દિવસો સુધી WhatsApp વેબ ખુલ્લું રાખી શકશે નહીં. તેમને દર છ કલાકે લોગ આઉટ કરવું પડશે. વધુમાં, જો સિમ ડેડ થઈ જાય અથવા સિમ સ્લોટમાંથી ગુમ થઈ જાય, તો એપ્લિકેશન ખુલશે નહીં. વધુમાં, બે ઉપકરણો ધરાવતા યુઝર્સ હવે પહેલાની જેમ સ્વતંત્ર રીતે એપ્લિકેશન ચલાવી શકશે નહીં.
