રિઝર્વ બેંકે ડિજિટલ પેમેન્ટના નિયમોમાં મોટો ફેરફાર કર્યો છે. તે આવતાં વર્ષે 1 એપ્રિલથી અમલમાં આવશે. હવે, એસએમએસ ઓટીપી ઉપરાંત, પાસવર્ડ, ફિંગરપ્રિન્ટ અને બાયોમેટ્રિક્સ જેવી ઘણી નવી પદ્ધતિઓ ટ્રાન્ઝેક્શન (ટુ-ફેક્ટર ઓથેન્ટિકેશન) ઓળખી શકશે.
આનાથી ઓનલાઈન વ્યવહારો વધુ સુરક્ષિત અને અનુકૂળ બનશે. આ નવા નિયમોનો હેતુ છેતરપિંડી ઘટાડવાનો અને ગ્રાહકોને વધુ સુરક્ષા આપવાનો છે.આરબીઆઈએ ગુરુવારે જાહેરાત કરી હતી કે ડિજિટલ પેમેન્ટ માટેનાં નવા નિયમો આવતાં વર્ષે 1 એપ્રિલથી અમલમાં આવશે.
નવા નિયમો એસએમએસ આધારિત વન-ટાઇમ પાસવર્ડ (ઓટીપી) ઉપરાંત ટુ-ફેક્ટર ઓથેન્ટિકેશન (2 એફએ) ની વધુ પદ્ધતિઓને મંજૂરી આપે છે.
આરબીઆઈએ કહ્યું કે જો આ સૂચનાઓનું પાલન કર્યા વિના કરવામાં આવેલાં ટ્રાન્ઝેક્શનથી કોઈ નુકસાન થાય છે, તો ગ્રાહકે થયેલા નુકસાનની સંપૂર્ણ ભરપાઈ કરવી પડશે.
આરબીઆઈએ જણાવ્યું હતું કે, ઓળખની પદ્ધતિઓ ‘વપરાશકર્તા પાસે કંઈક છે’, ‘કંઈક જે વપરાશકર્તા જાણે છે’ અથવા ‘કંઈક જે વપરાશકર્તા પાસે છે’ હોઈ શકે છે.
આમાં પાસવર્ડ, એસએમએસ આધારિત ઓટીપી, પાસફ્રેઝ, પિન, કાર્ડ હાર્ડવેર, સોફ્ટવેર ટોક્નસ, ફિંગરપ્રિન્ટ્સ અથવા બાયોમેટ્રિક્સના અન્ય કોઈપણ સ્વરૂપ (ડિવાઇસ-નેટીવ અથવા આધાર આધારિત) શામેલ હોઈ શકે છે.
આરબીઆઈના નિર્દેશમાં આ અંગે સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે. તે 3 એફએ ફરજિયાત રહેશે અને એસએમએસ ઓટીપીનો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.ભારત વિશ્વનાં એવા બજારોમાં સામેલ છે જે 2 એફએ પર ભાર મૂકે છે.
નાણાકીય ક્ષેત્રનાં ખેલાડીઓ વ્યવહારો કરવા માટે એસએમએસ આધારિત ચેતવણીઓ પર આધાર રાખે છે. કેન્દ્રીય બેંકે સૌ પ્રથમ ફેબ્રુઆરી 2024 માં આ પગલાની જાહેરાત કરી હતી.
વિચાર એ હતો કે ચુકવણી ઇકોસિસ્ટમ વૈકલ્પિક પ્રમાણીકરણ પદ્ધતિઓને અમલમાં મૂકવા માટે તકનીકી પ્રગતિનો લાભ લઈ શકે છે.
નવા નિયમો જણાવે છે કે પ્રમાણીકરણનું ઓછામાં ઓછું એક પરિબળ ગતિશીલ રીતે બનાવવું અથવા સાબિત થવું આવશ્યક છે. તે વ્યવહાર માટે અલગ હોવો જોઈએ.
આ સિવાય એવી વ્યવસ્થા પણ હોવી જોઈએ કે જેમાં એક પરિબળનું જોખમ બીજા પરિબળની વિશ્વસનીયતાને અસર ન કરે.
